جوگرافیا 2019-2020 خولی یەکەم

وزەی خۆر لە کۆنەوە بەکارهێنراوە بۆ ڕوناککردنەوەی پەرستگای (دلفی) لە لایەن:

بە مەبەستی پاراستنی ئەو کەشتیانەی نەوتی وڵاتانی عەرەبی ئەندام لە رێکخراوی(ئەواپیک) دەگوازنەوە بۆدەرەوە ، وڵاتانی ئەندام هەڵسان بە دروستکردنی ئەستێڵ (حەوز) ی وشک لە وڵاتی:

‏ کاتێ هەردوو زانای …………….فلزی فافۆنیان دایە بەرتەوژمی کارەبایەکی بەتنی توانییان کانزایەکی پاکیان بە نرخێکی مام ناوەندی ‏وەگری بکەوێ (دەست بکەوێ) ،ئەمەش وای کرد بچێتە مەیدانی پیشەسازییەوە:

بەرهەمهێنانی گۆشتی مانگا لە وڵاتی …………… لە وەڵاتانی تری ئەفریقا زۆرترە و لەوەڕاندنیشی بۆمەبەستی بازرگانییە:

جەنگەلە خولگەییەکان لە بەشەکانی باشووری ……. بەدەردەکەوێت:

لەم شێوازە کشتوکاڵییەدا بچووکی قەوارەی کێلگە یارمەتی ئەوە نادات ئاژەڵی وەک مانگا بەخێوبکرێت وئەگەرهەشبێت بۆ راپەڕاندنی کاروباری کێلگەیە:

چاندنی هەندێک بەرووبووم پێویستی بەوەیە کە وەرزی گەشەسەندن بە درێژایی ساڵ درێژە بکێشێت وەک:

وڵاتی ……….بەپلەی یەکەم‏ دێت لە نێوان وڵاتانی عەرەبیداو بەپلەی سێیەم دێت لە نێوان وڵاتانی جیهاندا لەبەرهەمهێنانی فۆسفاتدا :

بە پێی بریدۆزی(فون تونن) پشتێنەی شەشەم کە دوورترین پشتێنەیە ئەو چاێلکیەی لێ بە دیاردەکەوێت:

کانی (دۆنباس) بە گرنگرتین کانەکانی بەرهەمهێنانی خەڵووز دادەنرێت لە:

‏یەکێکە لە کانە نەوتییەکانی پارێزگای میسان:

رووباری…………….ناکەوێتە وڵاتە یەکگرتووەکانی ئەمەریکا؛

‏ دووەم دەوڵەتە لە جیهاندا لە بەرهەمێنانی بۆکسایت ، گرنگرتین ناوچەکانی بەرهەمهێنانی دەکەوێتە  باکووری خۆرهەڵاتی کۆناکرێ ودورگەی ‏کاسا

نزیکەی ۔۔۔ زێڕی چیهان بەڕێگەی شێوازی کانزا پوختەکردن لە پێکهاتووە نیشتووەکاندا دەردەهێنرێت:

‏ گۆگردی سروشتی لە ڕووی پێکهاتنیەوە دەکرێت بە………..بەشەوە:

بڵاوبوونەوەی نەخۆشی ژەنگ و ڕەش بوون (کوورک) کە لە ساڵی ‎(١٩٥٦)‏ لە وڵاتی عێراق بووە هۆی لە ناوچوونی :……….. بەرووبوومی گەنم لە ناوچەی باکوورو هەرێمی کوردستان:

کشتوکاڵ کردنی لۆکەی(تاڵە کورت) لە چنی دەردەکەوێت لە حەوزی ڕووباری:

لە زۆربەی کیشوەرەکاندا شێوازی کشتوکاڵی فراوانی دانەوێڵە لە بازنەکانی پانی ناوەڕاستەوە درێژدەبێتەوە لە

نێوان بازنەی پانی…………… ی پاکوور وباشووری گۆی زەوی (باکوور و باشووری هێلی یەکسانی): ‎

هەندێک بەرووبوومی کشتوکاڵی (رووە) هەیە بۆ ئەوەی گوڵ بکات پێویستی بەوەهەیە کە ڕۆژکورت بێت وەك:

هەرێمی ‎……‏ خەڵووزی زۆرە ، کە سەرچاوەی نەسرەوتی و پشێوی بوو لە ناوەراستی ئەوروپا لە نێوان فەرەنسا وئەڵمانیادا:

‏ ئەو پیشەسازییەی کە کەل وپەڵی ناوماڵ و پێلاو و جلوبەرگی ئامادەکراو بەرهەم دێنێت پێی دەووترێت پیشەسازی:

سەیری نەخشە بکە، ژمارە ‎(٢)‏ ئەم بەندەرە دەنوێنێت:

‏ پیشەیەکی کۆنە ولە پێشدا لە چوارچێوەیەکی تەسکدا بوو بەڵام لەگەڵ پەیدابوونی شۆڕشی پیشەسازی بڵاوبووەوە:

ئەو پیشەیە لە دورگەی ماێلگاشی لە ئەفریقا و جەوزی ئەمەزۆن لە ئەمریکای باشوورودورگەکانی باشووری خۆرهەێلتی ئاسیا وەکو ئەندەنوسیا وفیلیینی هەندێ ناوچەی ناوەوەی وەك میامنار و مالیزیا بە دیاردەکەوێت:

کێڵگە نەوتییەکانی ناوچەی مەراکیبۆ لە ڤەنزەوێلا بەهۆی لوولەوە بەسرتاون بە بەندەری:

هەرچەندە کیشوەری ……..،لە‏ ڕووی چیۆلۆچییەوە تەواو نەپشکنراوە بەڵام لەگەل ئەوەشدا یەدەگەکەی لەخاوی ئاسندا بە ‎(٤٠٪)‏ ی ‏یەدەگی جیهانی مەزەندە دەکرێت؛

سەیری نەخشە بکە، ژمارە  ١  ئەم ولاتە دەنوێنێت: ‎.

دەشتە مەزنەکانی وڵاتە یەکگرتووەکان لە ڕاوە گامێشە کێوییەوە کران بە لەوەڕگای مەڕوماڵات و ڕەشەوڵاغ لەبەر:

ئەو دوو کانزایە لە هەردوو دورگەی (هۆکایدۆ و هۆنشو) ی یابان دا هەیە؛

‏ لەو وڵاتانەیە کە سروشت ڕوباری تیژڕەو وبارانی زۆروڕووی زەوی جیاوازی پێ بەخشیوە وبۆتە هۆی بەرهەمهێنانی وزەی کارۆئاوی لێی:

تا لە ئاستی ڕووی دەریا بەرزبینەوە پلەیگەرما نزم دەبێتەوە ،ئەگەر(٣٠٠)‏ م بەرزبینەوە بڕی گەرما ……….. کەم دەگات

‏ بەکارهێنانی ………….، بۆگواستنەوەی نەوت سەرماپەکی زۆری دەوێت بەڵام لە ڕووی ئابوورییەوە پارەو دەرامەتێک زۆر بۆ ولاتێ گل دەداتەوە؛

‏ بەشەکانی باکووری خۆرهەڵاتی وڵاتە یەکگرتووەکانی ئەمریکا دەشێ بۆبەخێوکردنی مانگای شریدەر بۆ مەبەستی سپیایی چونکە ئاووهەواکەی:

هەرچەندە :……….. لە پلەی سێیەم دێت لەنێوان دەوڵەتانی جیهان لە بەرهەمهێنانی ئاسندا، لەگەڵ ئەوەشدا نزیکەی(١/٣)ی‏ بەکارهێنانی ‏لە ڤەنزەوێلا و لیربیا وکەنەدا و شیلی و پریۆ وبەرازیلدا دەهێنێت؛

‏ لەوناوچانەی کە پلەی گەرمای زۆر لێی دێتە خوارەوە گەنم لە وەرزی ،…. دا دەچێندرێت؛

لەخاسییەتەکانی شێوازی کشتوکاڵی بازرگانی رێکخراوە:

‏ تەم ومژو پارچە سەهۆلی گەورە یەکێکە لەو کۆسپە سروشتییانەیکە دێنە بەردەم ڕاوە ماسی بە تایبەتی لە نزیک …..لە وەرزی بەهاردا:

سەیری نەخشە بکە، ژمارە(٣) ئەو دەرییایە دەنوێنێت؛

یەکێکە لەووڵاتانەی پاش جەنگی دووەمی جیهان دەستی گرت بە سەرسەرچاوەکانی نەوت بە هۆی کۆمپانیا مۆنۆپۆلەکانییەوه:

درەختەکانی جەنگەلە ناوەندییە نیمچە گەرمەکان (خەزانییەکان) دارەکانیان ڕەقن وکارپێ کردنیان زۆرئاسانە بۆیە بەکاردێت بۆ؛

……. ئەو بوارەیە کە مرۆڤ ڕەنچی خۆی تێدا تەرخان دەکات بە مەبەستی بەرهەمهێنانی کشتوکاڵ یان بەخێوکردنی ئاژەل:

‏ یەکێکە لە خاسییەتەکانی شێوازی بەرهەمهێنانی سپیایی:

‏ لە شێوازی کشتوکاڵی دەریای ناوەڕاست:

لە ویلایەتەکانی رۆژئاوای وڵاتە یەکگرتووەکانی ئەمەریکا (مس ) دۆزرایەوە بە تێکەڵاوی لەگەڵ کانزاکانی تردا وەك:

خاوێکی ڕەشە ورێژەی ئاسنە پوختەکەی ‎ ٧٢،٥٪‏ ی خاوەکەیەتی،لە رووی چاکییەوە باشرتین جۆری ئاسنە:

…………..لەووڵاتانەیە کە مس لە دەرەوە دەهێنێت:

هەندێک بەرهەمی ئاژەڵ دەبنە سەرچاوەی داهاتی ناسەرەکی لە شێوەکانی کشتوکاڵی دا وەك؛

هیندییە سوورەکان ئاژەڵی (لاما) بەخێودەکەن لە:

لەوناوچانەی شێوەی لەوەڕاندنیان بە مەبەستی بازرگانی تێدا بڵاوە حەزلە بەخێوکردنی ئەم جۆرە ئاژەڵە ناکەن وهەتا رادەیەک کە خەریکە لەناودەچێت:

‏ لەچاخەکانی پیش مێژوودا ئادەمیزاد خەریکی کانزاکاری بووە بۆ دروستکردنی پێویستییەکانی خۆی ویەکەم کانزاش کە سەرنجی ئادەمیزادی ڕاکێشاوە …………. بووەکە لە ژیانی کرداری خۆیدا سوودی لێ وەرنەگرتووە