مێژوو 2020-2021 خوولی یەکەم

لە سەردەمی ئەو میرەدا سنوری میرنیشینی ئەردەلان زۆر فراوان بوو ، هەتا هەولێریشی گرتەوە:

‏دامەزراندنی وەزیرێکی کورد کە ببێتە بەرپرسی ویلایەتی کوردستان یەک لە داواکاریەکانی مستەفا بارزانی بوو لە حکومەتی‎

“توانی هۆزەکانی (بلباس وموکریان) و شارەکانی ( سابلاغ و ئورمیە و مەراغە) داگیر بکات بیخاتە سەرمبرنیشینەکەی؛

‏ مپربەدرخان و جەنکاوەرەکانی توانیان داکۆکی لە قەڵای ناروخ بکەن بۆماوەی ؛

میر(حسێن)ی ئەردەلان دژی دەسەلاتی عوسمانیەکان بەلام دەوڵەتی عوسمانی هێرشێکی گەورەی کردە سەرو ڕاپەڕینەکەی لەناوبرد لە ساڵی :

کۆمەڵەی ئیتحاد و تەرەقی لە ساڵی ‎١٩٠٨‏ لە دەوڵەتی عوسمانی کودەتای ئە ئجامدا بەسەرسوڵتان؛

‏ (کورد و تورک یەک ڕەگەزن) بیانویەک بوو کەمالیەکان پێداگریان کردکە ویلایەتی موسڵ بەشێکە لە تورکیا لە پەیمانی:

کاری گرنگی چەسپاندنی بۆدجەی دەوڵەت و جێبەچێکردنی سیستەمی لا مەرکەزی بوو لە ویلایەتەکان:؛

‏ سامانە بەجێهێڵراوەکانی ئێرانیەکان لە دەوڵەتی عوسمانی بۆ خاوەن واریسە شەرعیەکانی دەگەڕێتەوە بە پێی ماددەی ……….. لە ڕێکەوتنامەی ئەرزڕوومی یەکەم؛

‏حاکمی سیاسی ئینگلیزەکان (دەبلیو ئارهای) لە ……. لە٢١ ئابی‎ ١٩٢٠ ‏لە بۆسەیەکدا زۆربە سەرسوڕمان ڕزگاری بوو

‏دامەزرینەری (کۆمەڵەی کوردستان) لە باشوری کوردستان لە ساڵی١٩٢٢:

‏ بە یەکجاری کۆتایی بە دەسەلاتی هات بەتایبەتی دوای مۆرکردنی ڕێکەوتنامەی ئەرزەرووەی دووەم لە ساڵی ‎١٨٤٧‏ :

لە دوای باوکی لە میرنیشینی بادینان بووە فەرمانڕەوا هەرچی ناخۆشی ووژان و ئازار هەبووە بەهۆی سۆزو بەزەیی لە بیر هەژارانی میرنیشینەکەی بردۆتەوە:

دوو کارخانەی دامەزراند یەکێکیان بۆدرووستکردنی چەک ئەوی تریان بۆدرووست کردنی بارووت:

یەکێ لە ئامانجە ستراتیجیەکانی دامەزراندنی سوارەی حەمیدییە لە لایەن سوڵتان حبدالحمیدی دووەم برگریکردن بوو لە پەلاماری:

‏ بەدرە جەسان، مەنەلی و ئەو گوندانەی دەکەونە نێوان قەڵای زنجیر تا قەلای زەڵم لە شارەزوور دەکەونە نێو سنووری دەوڵەتی عوسمانی بە پێی ڕێکەوتنی :

سوڵتان‏ محمودی دووەم بۆی دەرکەوت بزووتنەوەی چاکسازی سەرناگرێت بە بێ : ‎

عوسمانیەکان بە درێژایی هەردوو سەدەی ( چواردەو پازدەی) زاینی دەسەڵاتیان  سپاندبوو بەسەر:

لە ‎٣٠‏ تشرینی یەکەمی ‎١٩٢٤‏ کۆمەڵەی نەتەوەکان لیژنەیەکی سێ کەسی نارد بۆ ویلایەتی موسڵ یەکێکیان جوگرافی ناسی بەناوبانگ وسەرۆکی وەزیرانی پێشووی مەجەر بوو:

دەسەلاتی‏ سنووردار کراو چارەنووسی محمد علی دیاریکرا بە پێی پەیمانی :

ڕەنگدانەوەی چاکسازی عوسمانی لە کوردستان بەدەرکەوت لە بەشی:

لە ‎٢٨‏ تشرینی دووەمی ساڵی ‎١٩٢٧‏ سەربەخۆیی کوردستان ڕاگەیەندرا و ئاڵای کوردستان هەڵکرا لە؛

بەهۆی خراپی باری ئابووری و سیاسی وکۆمەلایەتی لە عێراق ڕاپەڕینێک دژی دەسەلاتی عوسمانیەکان ڕویدا بە سەرکرادایەتی :

لەسەرەتای سەدەی نۆزدەهەم میرنیشینی گەورەی کورد بووە ، لە ژوورووی میر نیشینی سۆران لە ناوچە شاخاویەکان دامەزرا:

‏بەهۆی خراپی دەسەڵاتی سەفەویەکان بەرامبەر کوردەکان لە لایەک وهەڵی ….. کورد لە شەڕی چاڵدێران لایەنگیری عوسمانیەکانیان کرد‎

‏ڕاپەڕینی گاور باغی کرێکارانی کۆمپانیای نەوتی کەرکوک بە پیاییان کرد لە ساڵی

‏کۆماری کوردستان بە سەرۆکایەتی قازی محمد ڕاگەیەندرا لە:‎

سێر برسی کۆکس کرا بە مەندوبی سامی بەریتانی لە عێراق دوای لابردنی:

کۆمەڵەی مەبەستە چاکەکان لە سەردەمی مدحت پاشا دامەزرا لە

‏ئەو لیوایە بوو دژی مەلیک فەیسەڵ دەنگیدا لە هەڵبژاردنی ساڵی‎

بەهۆی نزیکیانەوە پێش وولاتانی تری ئەوروپی ڕوویان کردە خۆرئاوای عەرەبی بە مەبەستی داگیرکردنی:

هەردوو دەوڵەتی عوسمانی و سەفەوی هەریەکەیان دەیانویست لەسەرحسابی ئەوی دیکە دەسەڵاتی فراوان بکات لە سەرەتای سەدەی:

‏پەیوەندی مەمالیک و عوسمانیەکان تێکچوو لە ئە نجامی هێرشی عوسمانیەکان بۆسەرمیرنیشینی (ذی القدر) لە:‎ –

یەکێک لە ئەنجامەکانی ……. ناچاربوونی ناپلیۆن بوو بۆ ئازوقە پشت ببەستێت بە میسر:

‏دوای دادگاییەکی ڕوکەشانە خۆی و(١١) کەس لە هاوڕێکانی لە شاری ئەرزنجان لە سێدارەدران‎

لە پێناو ئازادکردنی کوردستان لە ژێر دەستی قاجاری (شیخ عوبەیدولای نەهری) سەرکردایەتی قۆلی دووەمی کرد بۆ ڕزگارکردنی:

ئەوعەشیرەتە کوردەی بەرگریەکی دلێرانەیان کرد لە بەرامبەر لەشکری ڕوس لە دەوروپشتی کرماشان وخانەقین

‏ بەشێکی گەورەی باکوری کوردستان بە تایبەت ویلایەتەکانی (قارس – ئەرزەرووم – وان – بەدلیس) بە پێی پەیانی سایکس – بیکۆ بوو بە بەشی :

‏کەسایەتیەکی شۆڕشگێڕی کورد بوو، پایەی مفتیشی لە پایەی مەعاریف دا هەبوو، بووبە سەرۆکی باڵای حیزبی هیوا:‎

سەرۆک وەزیران و سوپا سالاری حکومەتەکەی (شێخ مەحمود ) بوو؛

دوای ڕووخاندنی کۆماری کوردستان بارزانیەکان خۆیان بە دەستەوە نەدا بڕیاری شەڕیان داوهێزەکانی ئێرانیان ڕووبەڕووی شکستێکی گەورە کردەوە بە تایبەتی لە بەرەی :

بووبە سکرتێری گشتی ( پارتی دیموکراتی کورد – سوریا ) لە ئابی‎ ١٩٥٧

ئەدەبی یەکگرتووی کوردی گەورەترین دەسکەوتی میرنیشینی :

‏ یەکێ بوو لە میرەکانی میرنیشینی بابان کە ئاواتی دامەزراندنی دەوڵەتێکی نەتەوایەتی بوو بەلام ململانێی نێوبنەماڵەکەی هەلی جێبەچێکردنی بۆنەڕەخساند : ‎

سەرۆکایەتی ئەو لیژنە سەربازیەی دەکرد کە میر محمد پاشای گەورە میری سۆران دروستی کردبوو

لە١٠ی‏ ئاپی ‎١٩١٩‏ لە درێژە زنجیرە ڕاپەڕینەکانی دژبە ئینگلیزەکانڕاپەڕینەکان گەیشتە ناوچەی:

‏ ڕۆشنبیر و شاعیرانی کورد دەوری چالاکیان هەبوو لە دامەزراندنی کۆمەڵەی (ژێ- کاف) وەک ؛

لە ‎١٩‏ حوزەیرانی ‎١٩١٢‏ گۆڤارێکی دەرکرد بە ناوی ڕۆژی کورد بە هەردوو زمانی تورکی وکوردی:

‏ لە ماوەی حوکمڕانی ئەودا گلکۆی (حافزی شیرازی ) و(سەعدی شیرازی) سەرلە نوێ نۆژەن کرانەوە:

لە ‎٩‏ ی کانوونی یەکەمی ‎١٩٣١‏ بارزانیەکان توانیان فەوچێکی سەربازی حکومەتی عێراق تێکبشکێنن لە شەڕی بیتا؟