مێژوو 2022-2023 خولی دووەم

ڕەفتاری خراپی حاکمی سیاسی ئینگلیز………… بەرامبەردانیشتوانی کفری یەکێک لە هۆکارەکانی سەرهەڵدانی شۆڕشی ئیبراهیم خانی دەلۆبوو

ئەسەد خانی ئەفغانی بە ناچاری ڕوودەکاتە ………… دوای شکستخواردنی هێزەکانی بەرامبەر هێزی ( محەمەد حەسەن خانی قاجار):

بێبەشکردنی کورد لە مافی دامەزراندنی پارت و ڕێکخراو و کۆمەڵەی سیاسی،لە هۆیەکانی هەڵگیرسانی………….بوو

لەسەرداوای سوڵتان مەحمودی دووەم، محەمەد عەلی لەشکرێکی لە ژێر فەرماندەیی ئیبراهیم پاشای کوڕی لەساڵی (١٨١٨ز)‏
ناردە سەر:

لە ساڵی( ١٩١٢ز‏ ) تەواوی ویلایەتی بەدلیس کەوتە ژێر دەستی شێخ سەلیم تەنها شاری …………… ئەبێت بە دەست تورکەکان مابوو:

رێکخراوی (میدل ئێست وۆچ) دەڵێت شاڵاوەکانی ئەنفال سەرجەمیان. ……. پەلاماربوون لە ……….. ناوچەی جوگرافی جیاواز؛

هەڵۆخان توانیویەتی لەشکرێکی گەورەی شا عەباس تێکبشکێنی لە گوندی(سەهیم) لە نزیل:

شێخ مەحمودی حەفید کابینەی حکومەتەکەی ڕاگەیاند لە ‎ ١٠ (‏ تشرینی یەکەمی ١٩٢٢ز)کە‏ پێ هاتبوو لە:

‏لە پارت وکۆمەڵەو  ڕێکخراوە کوردییەکانی باشووری کوردستان بوو، لە پایزی ساڵی(١٩٤٥ز) دامەزراوە‎:

ئەم میرە توانیویەتی لەشکری(ئاق قوینلو) بە سەرکردایەتی (سلێمان بەگ بێژەن ئوغلو) بشکێنێت کە هێرشی کردۆتە سەرمیرنشینی  بادینان و ویستوویەتی قەڵای ئامێدی داگیربکات:

‏ رووداوێکی مێژوویی بوو لە ساڵی (١٥٥٥ز)‏ ڕوویدا:

لە(١٥ی‏ مایس تا ٢٦ی‏ ئابی ‎)١٩٨٨‏ شاڵاوەکانی ئەنفال ئەم ناوچانەی گرتەوە:

هۆی بەهێزی و فراوا نخوازی میرنشینی سۆران لە سەردەمی پاشای گەورە دەگەڕێتەوە بۆ

لە سەرەتاکانی ساڵی(١٨٨٢ز)‏ وەزارەتی نیشتمانی مەحمود سامی بارودی دامەزراو ئەحمەد عورابی بووبە وەزیری:

‏ بە مەبەستی کپکردنەوەی شۆڕشی لیبیا ئیتالیەکان پەیوەندی نێوان (میسر و بەرقە) یان پچڕاند بە دروستکردنی هێلێکی بەرگری بە‏کارەبا چنراو لە ناوچەی:

لەسەردەمی میر …………….. بابانییەکان شارباژێڕیان لە میرنشینی ئەردەلان سەندۆتەوە وکەرکوکیشیان خستەسەر میرنشینەکەییان:

لە ڕاپەڕینەکەی (شێخ عوبەیدوللای نەهری)(خەلیفە محەمەد سدیق) ڕزگارکردنی ناوچەی ……….. پێ سپێردرا:

سەرکوتکردنی مانگرتنی کرێکارانی شەمەندەفەری هەولێر و خستنە زیندانی ژمارەیەک لە نیشتمان پەروەران لە سەردەمی ‏وەزاررەتەکەی ………… بوو:

‏ (العاضرة ،الزهرة،‏ سبیل الرشاد) ئەو ڕۆژنامانە بوون کە دەورێکی گەورەیان هەبوو لە بڵاوکردنەوەی هەستی نیشتمانی و بەرپەچدانەوەی سیاسەتی ئیستعماری له:

میرنشینی ……….جۆرە فیدرالیەکی بە ناوچەکانی ژێر سایەی خۆی بەخشیوە خۆشی وەکو حکومەتێکی سەربەخۆ ڕەفتاری کردووە:

شا تەهماسبی سەفەوی لە ساڵی (١٥٥٤ز)‏ پایتەختی سەفەوی لە تەورێزەوە گواستەوە بۆ:

‏بووبە سەرۆکی ( پارتی دیموکراتی کورد – سوریا) لەئابی ‎ ١٩٥٧:

‏ ئامانجی ستراتیژی دامەزراندنی سوارەی حەمیدییە بریتی بوو لە:

دوای دەست بەکاربوونی والی مەدحەت پاشا، چاکسازی عوسمانی لە کوردستان هەستی پێدەکرێت لە بەشەکانی:

مەلا ئیدریسی بەدلیسی وەک ڕاوێژکارێکی کورد داوای لێکراوە هەوڵی هێنانە ناوەوەی میرنشیەنە کوردەکان بدات بۆژێر دەستی دەوڵەتی  عوسمانی لە لایەن سوڵتان:

‏حکومەتی عێراق چوارئەفسەرە کوردەکە (خەیروڵڵا عەبدولکەریم، عیززەت عەبدولعەزیز، مستەفا خۆشناو. محەمەد مەحمود قودسی)‎  ‏بە بڕیارێکی ستەمکارانە لە سێدارەدا له:‎

سەرکردایەتی جووڵانەوەی نیشتمانی ئینگلیزی بە دوژمنێکی سەرەکی نەدەزانی، هۆکارێک بوو بۆ سەرنەکەوتنی:

یەک لە داخوازییەکانی دانیشتوانی شاری سلێمانی بوو لە ساڵی (١٩٤٨ز)‏ خستیانە بەردەم وەزارەتەکەی ساڵح جەبر

‏ لە دوای سەرکەوتنی شۆڕشی (١٤ی‏ تەمووزی١٩٥٨ز)‏ و پێکهێنانی ئە نجوومەنی وەزیران، وەزارەتی گواستنەوەوگەییاندن درا بە:

‏بەمەبەستی گرنگی دان بە بەرژەوەندییە ئابوورییەکانی لە عێراق یەکەم کەشتی بەریتانی گەیشتە بەندەری بەسرە لە ساڵی:‎

بووبە ڕێکخراوێکی سیاسی، پەیوەندی لەگەڵ کۆمەڵەی ( مونتەدای وێژەیی لە دیمەشق) پتەوبوو:

دوای ئەو شۆڕش و ڕاپەڕینانەی سەرتاپای عێراقی گرتەوە(سێر پرسی کوکس)کرا بە مەندوبی سامی بەریتانیا لە دوای لادانی

سەنجەقی (ناوەند) یەکێک لەوسێ سەنجەقەی ویلایەتی ( موسڵ) بووکە لە ڕووی کارگێڕییەوە پێکهاتبوو لە قەزاکانی:

ژمارەکانی……؟ …..و  ……..؟…….. ڕوژنامەی کوردستان لە قاهیرە دەرچوون:

‏ وێڕای ئامادەکارییەکانی ئە نجومەنی نیشتمانی تورکیا بۆ سەرکوتکردنی شۆڕشەکەی شێخ سەعیدی پیران،هۆکارێکی تری سەرنەکەوتنی شۆڕشەکە هاوکاری وپشتگیری بوو بۆ کەمالییەکان؛

‏ لە (ئەیلولی١٩٣٥ز)‏ لە شەڕێکی هێزەکانی تورکدا کە هاوکاری هێزێکی عێراقیان دەکرد بۆ دەستگیرکردنی ڤۆڕڤگێڕان، کوژرا:

یەکەم پێکدادان پاش پازدە ساڵ لە سەردانی سوڵتان سلێمانی قانونی بۆ کوردستان لە ساڵی …………… ڕوویدا کە میر جسێن دژی‏دەسەڵاتی عوسمانی ڕاپەڕینی ئە نجامدا:

لە هاوینی ساڵی (١٩٢٢ز)‏ هێزەکانی سمکۆی شکا شکستیان خوارد بەرامبەر سوپای ئێران لە شەڕی:

یارمەتیدەرێکی باش بووبۆ پاڵ پێوەنانی دەوڵەتی عوسمانی بۆ بەهێزبوون وهەوڵدان بۆ فراوانخوازی دەرەکی لە ڕۆژئاوا تا گەیشتە ڤیەننا

‏ بە درێژایی جەنگی جیهانی یەکەم بەشی کوردستان هەرکاولکاری و تاڵانکردن وکوشتن وبڕین بوو، هۆکاری سەرەکی ئەم کارەساتەش………. بوون

دوای دادگایەکی ڕووکەشانە خۆی ویازدە کەس لە هاوڕێکانی لە شاری ئەرزنجان لەلایەن تورکەکان لە سێدارەدران:

تونس کەوتە ژێردەستی عوسمانییەکان لە ساڵی:

(هاوپەیمانان بۆیان هەیە هەرشوێنێکی ستراتیژی داگیربکەن ئەگەربزانن کار لە ئاسایش وهێمنییان دەکات):

کام لەم ڕستانەی خوارەوە ڕاستن:

بینینی نەتەوەی کورد وەک کۆسپ لەبەردەم یەکێتی نەتەوەی عەرەب ومەترسی لەسەر ئاسایشی نەتەوەیی عێراق، هۆکارێک بوو ‏بۆ  ئە نجامدانی:

لە(٦ی‏ حوزەیرانی١٩٢٠)‏ شۆڕش لە ( تەلەعفەر) لە لایەن هۆزە کورد و تورکمانەکان وعەرەبەکانی ناوچەکە دەستی پێکرد،دواتر
ناوچەی …………….. گرتەوە؛

سەرەتای چاکسازی عوسمانی لە بواری سوپا بوو دواتر لایەنەکانی ……………….. گرتەوە؛

لە سەدەی یازدەدا پەیدابووە،لە سەردەمی ئەم دەوڵەتە خۆرئاوای عەرەبی لە ڕووی ئابووری و ڕۆشنبیرییەوە لە بوژانەوەدابوو:

لە شۆڕشی دووەمی بارزان حکومەتی عێراق زانی کە لە ڕێگەی بە کارهێنانی هێز ناگاتە هیج ئاکامێک پەنای بردە بەرگفتوگۆ، مەرجی مەلا مستەفا بۆگفتوگۆکردن بریتی بوولە:

‏ خۆرئاوای کوردستان وناوچەی کیلکیا لە تورکیا وویلایەتی موسڵ بە پێی ڕێکەوتننامەی(سایکس – بیکۆ) بووبە بەشی: